The voice of Holland is niet Kippenvels natuurlijke visvijver, maar ook wij hebben er inderdaad af en toe een vlaag van gezien: het programma dat door RTL 4’s programmadirecteur Erland Galjaard in Pauw & Witteman op 24 januari een auditieshow werd genoemd in plaats van en talentenjacht. Een veelbetekenend detail, al noemde hij in dezelfde zin ook Popstars, alsof er inderdaad sprake was van concurrentie.

Die is er uiteraard niet, althans niet op hetzelfde niveau en het concept was vooral in het begin dan ook verfrissend objectief. Er valt nog een hoop meer te zeggen over inhoud en verloop van het programma: het inderdaad veel hogere niveau van de kandidaten, maar ook het altijd onbegrijpelijk positieve commentaar van de juryleden, die ondanks dat zij in de muziekbranche werken besloten de echt valse noten te negeren óf te zeggen dat dat helemaal niet gaf, omdat de kandidaat nu eenmaal zo geweldig kón zingen. Op de achtergrond zat de duizendkoppige menigte en sleep alvast de messen: Jeroen van der Boom, Van Velzen, Nick en Simon en Angela Groothuizen konden het wetten van het staal horen en hielden daar dan ook rekening mee. Ook hun populariteit hing immers af van het oordeel dat zij velden.

Verder was er de vaak onbegrijpelijke repertoirekeuze die bijvoorbeeld een oorspronkelijk ingetogen talent als Jennifer Ewbank de das omdeed en het uiteraard tot hysterische hoogte opgezweepte publiek, dat deed denken aan de beste dagen van het volkscongres in verlichte oorden als Albanië of Noord-Korea. De mensen klapten alsof buiten de bussen met draaiende motoren klaarstonden voor een enkele reis naar een heropvoedingskamp na een lauwe reactie, maar misschien was het koortsachtig enthousiasme alleen maar ingegeven door de collectieve bevlogenheid deel van het succes te willen zijn.

Verder waren er nog het meer dan ooit van hoogmoedswaanzin getuigende decor, het in die branche eindeloos uitrekken van elke uitzending om nog meer reclameblokken te kunnen uitzenden en tot het sturen van nog meer sms’jes te kunnen oproepen en het volkomen stereotype commentaar van drie presenterende RTL 4-coryfeeën, die soms zichtbare moeite hadden hun in clichés gehulde ongeïnteresseerdheid te verbergen.

Nee, dat concept kan nog wel even mee, daarvoor zijn wij inderdaad bang. Of dat ook geldt voor Ben en Dean, de trotse winnaars van THE VOICE (Denk daar even een bronstige commentaarstem bij, voorzien van een hoop galm) en het daarvan in de slagschaduw opererende Popstars, is nog maar de vraag.

De voorbeelden zijn talrijk: van de allereerste lichting gemaakte idolen zochten winnaar Jamai en tweede man Jim zochten hun toevlucht in musicals na het floppen van hun cd. De deelnemer met de beste stem van destijds, Hind, ging door, maar moest het budget voor haar recente cd bij elkaar lenen van fans, omdat geen platenfirma er geld meer in wilde steken na de twee eerdere cd’s waarop zij haar muzikale vorm zocht. Na Smoke, de debuut-cd van de indrukwekkend zingende X Factor-winnares Lisa, werd het trouwens ook erg stil rondom haar persoon en muzikale plannen.

Daarbij kwam dan nog het bericht dat de rockband Stereo, geformeerd na het door RTL 5 uitgezonden Rock Nation, zichzelf opheft. De band heeft EMI na het winnen wel wat geld opgeleverd, maar hun singles sloegen niet erg aan, net als hun eerste cd. Het label zag niets in de nieuwe koers die de band insloeg tijdens het opnemen van hun tweede cd en wilde die niet uitbrengen. De leiband waaraan dergelijke gemaakte acts lopen is dus blijkbaar erg strak en tot zover (hoewel: ver……) gaat dus het hoofdstuk artistieke vrijheid.

Jammer genoeg is dat allemaal erg logisch. Kort samengevat komt het hierop neer:

Tijdens de serie uitzendingen wordt door het vakkundig kneden van de op basis van wetenschappelijk onderzoek in kaart gebrachte gemiddelde Nederlander een hoop sympathie opgebouwd voor een paar kandidaten, die zich uiteindelijk concentreert op een gedoodverfde winnaar die wonder boven wonder dan ook nog wint ook.

De doelgroep die een kandidaat naar de overwinning sms’t, stemt daarbij op een format. Bij die act was alles bedacht en ingestudeerd. De tijdens de competitie uitgebrachte singles worden als gevolg van de kundig opgewekte golven enthousiasme legaal gedownload, maar als de tv die nieuwe sterren niet meer ondersteunt, tobt de gemaakte ster met zijn of haar rol en repertoirekeus.

Dan ebt dat momentum weg en gaat iedereen over tot de orde van de dag: zo begint een week na de finales van The voice of Holland en Popstars alweer een nieuwe serie X Factor.

Al die ‘talentenjachten’ maken daarbij gebruik van een combinatie van oude en moderne media waarvan vooral jongeren gebruik maken. Zo creëren ze een ster die is gericht op een doelgroep die het niet gewend is zich met een artiest te vereenzelvigen en hem of haar te blijven volgen, maar die instantsucces vanzelfsprekend vindt, net als de instantvergetelheid.

Het is immers dezelfde groep die massaal muziek illegaal downloadt en voor wie popmuziek daardoor een uiterst vluchtige uiting is. Het massaal beleden uitgangspunt dat muziek gratis is, wordt door die paar aangeschafte singles en die ene cd na de finale niet weggenomen.

Alleen een bepaalde groep veelal oudere jongeren is over het algemeen om sentimentele redenen nog bereid te betalen voor zoiets ouderwets als een cd, maar die hebben de soulzangers waarop Ben Saunders zich baseert allang in huis.

Ben en Dean Saunders kunnen in de ogen van hun sms’ende fans ook niet uniek zijn als er over een aantal maanden alweer een nieuwe onverbiddelijk unieke vedette wordt gekroond.

Voor de omroepen en platenmaatschappijen geldt echter een heel andere overweging. Die weten heel goed dat ze snel moeten verdienen: zij zetten alle zeilen bij om het door hen zelf gecreëerde succes zo volledig mogelijk te exploiteren voor het te laat is.

De investering in dergelijke programma’s is op zich gering en betaalt zichzelf al tijdens de uitzendingen terug door de veelvuldige en absurd lange reclameblokken en die sms’jes, terwijl inkomsten uit singles, cd en optredens winst zijn voor een noodlijdende bedrijfstak.

Mochten Ben en Dean Saunders langer willen meegaan dan hun cd verkocht wordt, dan is het voor hen belangrijk te beseffen dat  Boris de enige is die zijn ontdekking succesvol heeft overleefd. Juist doordat hij openlijk niet langer wilde voldoen aan de verwachtingen van platenlabel en publiek, vond hij zijn vrijheid terug. Een vrijheid in de marge van de verkoop, dat wel, maar toch: de vrijheid om de muziek te maken die hij wil.

Als de Saunders Brothers oprecht van muziek houden, rest hun paradoxaal genoeg maar een weg richting een lange carrière. Ze doen er goed aan over een paar maanden het schip achter zich te verbranden dat hun hun beginfortuin heeft gebracht en een gedeelte van dat geld te besteden aan een gedaanteverwisseling richting zichzelf. In het t.v.- genre zou men zeggen : een total natural make over.